Vallei van Viñales

Dit deel van westelijk Cuba behoort tot de provincie Pinar del Río. En biedt ongekende landschappen. Extreem groot is het niet: zo’n 132 km2. Het ontstaan heeft volgens wetenschappers met meerdere omstandigheden te maken. Zoals de bodem, maar ook het klimaat.

De Vallei van Viñales (Valle de Viñales) is uitgeroepen tot nationaal monument van Cuba. Her en der staan hier in het landschap steile ronde kalksteenheuvels. Deze dichtbegroeide kegels worden mogotes genoemd.

De ronde toppen en steile wanden van de mogotes zijn gevormd door erosie tijdens de Jura (200 tot 145 miljoen jaar geleden). Terwijl de zachtere delen gaandeweg wegspoelen door de regen, blijven de hardste delen over. Daarnaast zijn veel uitgesleten grotten ingestort en bleven er enkele over. Het land rondom de mogotes is bijzonder vruchtbaar, waar tabaksplanten bijzonder goed op groeien.

De naam van het stadje Viñales is overigens misleidend. Een immigrant van de Canarische Eilanden probeerde hier aan het begin van de zeventiende eeuw wijn te produceren. Hij noemde het dus wijngaarden op zijn Spaans. De wijn mislukte jammerlijk, waarna het werd geprobeerd met tabak. En dat lukte wonderwel, het klimaat en de grond blijken ideaal. Inmiddels komen toeristen hier de geur opsnuiven van de beste sigaren ter wereld.

De overheid ziet het stadje Viñales als schoolvoorbeeld van een authentieke koloniale nederzetting. Rond het plein in het midden van de stad staan veel koloniale huizen. Dit in combinatie met de traditionele levensstijl van de bewoners zorgt voor een stap terug in de tijd. Daarom raad ik wel aan om hier even rond te lopen.

Op het land staan rieten hutten waar tabaksbladeren hangen te drogen. Arbeiders werken met paard en wagen om de tabak te vervoeren. Dit is een plek waar je rustig om je heen moet kijken, want de rust is hier nog voelbaar. En bijna tastbaar. Tegenwoordig wordt het gekoesterd door de lokale bevolking van de Vallei van Viñales. Dit zijn mijn tips voor de beste bezienswaardigheden en excursies in de Vallei van Viñales.

Wie hier tussen eind oktober en februari is, kan alles over de beroemde tabak van Viñales leren. Dan zijn overal de groen-zilveren bladeren op de velden te zien. Diverse fabrikanten laten toeristen toe, die natuurlijk ook iets mogen kopen. De geur in de karakteristieke houten schuren vol tabak, waar de bladeren hangen is heerlijk. Daarbij krijg je uitleg over het rollen, snijden en natuurlijk hoe je een echte sigaar moet roken.

La Cueva del Indio betekent ‘De grot van de indiaan’. Deze grot werd pas in 1920 ontdekt, maar is inmiddels erg populair. Hier zijn diverse overblijfselen van de eerste bewoners gevonden. Toeristen kunnen een deel van de grot te voet verkennen, waarna je in een motorbootje stapt. En vaar je de rivier de San Vincente op. Op sommige plekken is de grot 90 meter hoog. Het mooiste is als je door de rotsen ineens naar buiten vaart. En wordt omringd door groen. Het is een kort bezoek, en het kan hier druk worden. Dus ga vroeg op de dag of juist aan het einde. De grot ligt 5 kilometer ten noorden van het stadje Viñales.

De jaarlijkse oogst zorgt voor een grote bedrijvigheid in Viñales en omgeving. En bijna alles gaat nog met de hand, waardoor de kwaliteit is gewaarborgd. Eind februari en begin maart is de beste tijd om te zien hoe de tabak wordt geoogst. Tientallen landbouwers werken dan op het land om de kostbare bladeren te plukken en deze op een wagen te laden.

Ga ergens zitten en kijk toe. Of, steek de handen uit de mouwen en help. Het wordt zeer gewaardeerd. En zie daarna hoe de bladeren in een speciale schuur worden gedroogd. Ruik de geur en hoor alles over de ideale omstandigheden voor de tabak.

La Cueva del Indio is de plek waar de meeste toeristen heen gaan, maar Cuevas de Santo Tomas is met zijn 45 kilometer lengte de grootste van heel Latijns-Amerika. En niet zo toeristisch. Bijzonder zijn de stalagmieten en stalactieten. En in het water leven bijzondere vissen en garnalen. Door het gebrek aan licht zijn deze blind geworden. En opvallend wit van kleur.

Desondanks zijn ze door het troebele water niet eenvoudig te zien. Vraag je gids waar je moet kijken en of hij wil helpen zoeken. Neem voor de grot de tijd (minimaal een halve dag), waarschijnlijk waardeer je deze het meest van alle grotten in Viñales. In het stadje Viñales als bij de meeste hotels kun je wel informatie krijgen over gidsen, vervoer en dergelijke.

Het is slechts op enkele plekken in de Vallei van Viñales toegestaan. Desondanks komen rotsklimmers van over de hele wereld naar Viñales om de steile wanden van de mogotes te bedwingen. Wie dit eens wil uitproberen kan bij El Palenque terecht. Dit is een onderdeel van Cueva de San Miquel en heeft een heus klimpad, uitgezet voor klimmers. Je komt zowel aan de binnen- als buitenkant van de mogote. Ter plekke kan een gids worden gehuurd, dat kan ook vanuit de meeste hotels. En je kunt hier kennis maken met de sport, maar ook je grenzen verleggen. In een decor waar je u tegen zegt.

De beste manier om het landschap van Viñales in je op te nemen is wandelend. Vanuit de meeste hotels zijn er wandelpaden het dal in, waarna de paden lonken die ook door de lokale bevolking worden gebruikt. Je kan er zelf op uit of met een gids, die meestal te regelen is vanuit het hotel.

Een combinatie met één van de duizenden onbekendere grotten zorgt voor veel afwisseling en een echt beeld van het gebied. Vroeg in de ochtend of aan het einde van de middag is de temperatuur het meest aangenaam, terwijl de zon voor mooi licht voor foto’s zorgt.

Een relaxte manier om het landschap te verkennen is per fiets. Alles ligt redelijk dichtbij, de wegen zijn goed en zijn niet echt druk bevolkt. Ook zijn ze redelijk vlak, al zijn er voor de liefhebbers wel paden (offroad) die de heuvels in gaan. In het dorpje Viñales zijn zowel gewone fietsen als ATB’s te huur. Eventueel is een gids ook te huur, zodat je het verhaal achter het landschap krijgt. Ga voor de middaghitte op pad.

In de bossen van Viñales leeft de Cubaanse trogon (priotelus temnurus). Dit is de nationale vogel van Cuba. De bontgekleurde vogel is niet schuw en laat zich graag bekijken. Onder meer in de bomen rond de diverse grotten in het gebied. Zijn Cubaanse naam, tocororo, is afgeleid van het geluid dat het dier maakt. De kleuren van het dier: blauw, wit en rood, vormden de basis voor de Cubaanse vlag. Je kunt hem hier overal tegen komen. De diverse gidsen kennen hem goed, vraag ernaar als het niet lukt.

Rond het koloniale plein in het midden van het stadje Viñales staan veel koloniale huizen. En de 19e-eeuwse kerk de Casa de la Cultura. Het is in 1607 gesticht en lijkt een cowboystadje. Een wandeling door het dorp laat zien hoe het er honderden jaren geleden in heel Cuba uitzag. En wandel over de Calle Salvador Cisneros, waar je pijnbomen ziet, diverse standbeelden van Cubaanse helden en veel fraaie huizen. Hier speelt het leven zich op straat af, dus zoek een bankje en kijk om je heen.

Dos Hermanas bestaan feitelijk uit twee steile mogotes. Deze bijzondere kalksteenrotsen zijn de meest gefotografeerde van de gehele vallei. Wandel het pad op naar Los Acuáticos, waar je diverse bronnen met geneeskrachtig water vindt. Volgens de legende dan. Ook opmerkelijk is de Mural de la Prehistoria.

Deze immense, 180 meter lange muurschildering werd in opdracht van Fidel Castro gemaakt in 1961. Het stelt de evolutie van de socialistische mens voor. Waarbij de lijnen van de heuvels zijn gebruikt. De restaurantjes die er bij liggen zijn populair bij toeristen. En diverse bandjes die een zakcentje proberen te verdienen.

De mogotes vormen een bijzonder landschap in een landschap. En door de eeuwen heen heeft zich op deze kalksteenheuvels een specifieke flora ontwikkeld. De meeste rotsen zijn ook dan totaal begroeid. Met als meest bijzondere: fossiele kurkpalmen. Volgens wetenschappers dateren deze planten nog uit de tijd van de dinosauriërs. Deze zijn, voor palmen, opvallend klein en moeilijk te vinden. Maar de lokale bevolking kent ze goed en kan je helpen ze te vinden.

De Cueva de Viñales net buiten het stadje Viñales is ‘anders’. Deze grot verandert ’s avonds in een natuurlijke danstent. Ook al is natuurlijk erg betrekkelijk door de vele kleurrijke lampen die er zijn opgehangen. En de Cubaanse disco is ook anders. Zeker omdat er veel mixen zijn waar beats worden vermengd met de traditionele Cubaanse muziek. Je zult merken dat het dansen hier in het bloed zit van de bewoners. Dans gewoon mee tussen de druipsteenformaties. Overdag kun je in deze grot een rondleiding krijgen. Het is dan ook opmerkelijk stil.

Rond de oogst is het drukker dan normaal in Viñales en omgeving. In juli en augustus hebben vele Cubanen vakantie en is het ook erg druk en zijn veel hotels vol. Dit deel van Cuba heeft ook geregeld last van orkanen. ‘Hurricane-season’ begint in juni en eindigt rond november. Statistisch gezien zijn er rond oktober de meeste tornado’s.