Bali

We kennen Bali als tropisch eiland: zon, zee en strand. Het is een eiland met een lekker klimaat, een rijke Balinese cultuur met festivals, tempels, tradities en heerlijk eten. De highlights op Bali zijn heel divers. Denk aan talloze tempels, die veelal op bijzondere plaatsen staan. Bali is een ideale reisbestemming op zich of als tussenstop voor een rondreis door Indonesië.

De Gitgit is de hoogste waterval van Bali. Hij stroomt het hele jaar, maar met name in het regenseizoen is hij indrukwekkend. Al is hij niet extreem hoog, het water stort zich slechts zo’n 35 meter naar beneden. Maar wel in een decor van groen regenwoud. De Gitgit ligt in het noorden van Bali, op zo’n 10 kilometer van Singaraja.

Volgens velen is de Pura Ulun Danu Bratan de mooiste hindoeïstische tempel van Bali. En ja, hij ligt idyllisch in het Bratan meer. De tempel is perfect voor foto’s. En doet het erg goed op sociale media. Het beste kun je hier vroeg in ochtend zijn. Of juist als de zon onder gaat. dan is het licht zachter. Je kunt de tempel eenvoudig bereiken. Pura Ulun Danu Bratan ligt in het noordwesten van het eiland.

Kecak is de beroemde vuurdans. Deze dans is in de jaren dertig van de vorige eeuw ontstaan in het dorpje Bona, dat ten zuiden van Ubud ligt. Het is een afgeleide dans van oudere dansen en verhaalt over bekende Hindoelegendes. Mannen bewegen in cirkels gelijkvormig met elkaar, waardoor een geheel ontstaat. Er is geen muziek bij, maar wel veel gezang.

Ook komt er vuur bij aan te pas, waarmee allerlei kunsten worden uitgehaald. In het midden van de groep dansers is meestal een gekostumeerde danser te zien. De ritmes zijn opzwepend en de passie straalt van de ontblote bovenlichamen. Kecak-dansen worden op verschillende plekken in Bali opgevoerd, zoals Uluwatu en bij Ubud. Meestal worden de shows bij het vallen van de avond of net er na opgevoerd. Vraag er naar.

Voor de Pura Pasar Agung Tempel geldt dat de ligging bijzonder is. Deze tempel ligt bij de Gunung Agung, de hoogste berg van Bali. Het uitzicht over de berg, maar eigenlijk heel Oost-Bali, is indrukwekkend. De tempel werd in 1963 verwoest door de vulkaan, maar hij is eind jaren negentig opnieuw opgebouwd. In het heilige deel bevindt zich een driedelig lotusheiligdom. De tempel ligt bij Selat en Sebudi tussen immense velden van lava.

Lovina Beach in het noorden van Bali is wereldberoemd als een goede plek om dolfijnen in het wild te zien. De dieren die zich hier laten zien zijn meestal langsnuitdolfijnen. De dieren komen hier bijna elke dag in het warme ondiepe water om te spelen. Tegenwoordig is het dolfijnen kijken big business, waardoor veel charme verloren is gegaan. Overigens worden bij Turtle Island, ten zuiden van Sanur, ook excursies om dolfijnen te kijken aangeboden. Ook hier laten de zoogdieren zich geregeld zien, met dezelfde drukte tot gevolg.

Bekijk de leukste accommodaties in Lovina

De tempel Pura Penataran Agung Lempuyan is beroemd geworden door Instagram. De pilaren zijn fraai, zeker met zonlicht. Daarnaast gebruiken lokale fotografen een truc. Ze zetten een spiegel voor je camera, zodat het lijkt alsof de tempel wordt gereflecteerd in water. Wat niet zo is. Je moet er voor betalen als je dit wilt.

De Pura Penataran Agung Lempuyan tempel ligt in het oosten van Bali. Hou er rekening mee dat het hier erg druk kan zijn. En dat je dus in de rij moet staan voor een foto. 

Wie van Antosari naar Pupuan rijdt (via Belimbing en Sanda) kijkt uit over de mooiste rijstvelden van Bali. Hier zie je hoe ingenieus de Balinezen de structuur van het landschap gebruiken voor het telen van rijst. Let vooral op het water dat van het een veldje naar het andere stroomt.

Als je een gids bij je hebt leer je alles over de diverse soorten rijst, het geregeld verpoten en nog veel meer. Een goed moment om te gaan is in de vroege ochtend of in de namiddag. Het is dan niet zo warm en het zonlicht is minder fel.

Dit overbekende toeristenoord was vroeger een leprakolonie en slaveneiland. Ook hier speelden westerlingen een belangrijke rol. Eerst was het de Deense ondernemer Mads Lange die al in de 19e eeuw een handelscentrum opende. In 1937 bouwde het Amerikaanse echtpaar Robert en Louise Koke hier het eerste bungalowhotel.

Tegenwoordig is Kuta een van de beste plekken om surfen te leren, de golven zijn ideaal om de slag te pakken te krijgen. Terwijl de brede stranden het middelpunt vormen voor veel souvenirwinkels, restaurants en ‘losmen’ (pensions) en dure lodges. Ook zijn hier talloze winkels van dure merken als Bulgari en Dolce & Gabbana.

Bekijk de leukste accommodaties in Kuta

Raften is niet direct iets wat je verwacht bij Bali. Het is niet bij iedereen bekend, maar het binnenland van Bali biedt goede wildwatermogelijkheden. Zo kun je raften op rivieren met namen als Ayung, Telaga Waja en Unda. Dit is Class II en III, wat gemiddeld is, maar niet buitengewoon uitdagend. Je peddelt je een weg door het groene hart van Bali, dwars door het regenwoud en metershoge kloven. Als je er tijd voor hebt om te kijken.

Vanuit de meeste hotels (maar ook in Sanur, Kuta en Ubud) kun je eenvoudig in contact komen met de touroperators. Je kunt een halve dag gaan, maar ook een complete dag. Check vooraf wel de kwaliteit van de aanbieder van de raft excursies, er zijn behoorlijke verschillen in kwaliteit van de spullen. Waarbij goedkoop veelal duurkoop is.

De rotstekeningen van Yeh Pulu zijn uniek in hun soort. De naam Yeh Pulu staat voor de Watertempel van de Rijstpot, wat achter in een klein tempeltje te zien is. Daar sijpelt bronwater uit een rijstpot. De tekeningen gaan over het dagelijkse leven, te zien zijn onder meer de jacht op een wild zwijn, een vrouw in haar huis en een paar mannen te paard.

Ook zijn er diverse afbeeldingen van dieren te zien. Wetenschappers hebben nog niet achterhaald wat de functie is van de basreliëfs, zoals ze officieel worden genoemd. Volgens de meeste geleerden stammen ze uit de 14e eeuw, maar geheel zeker is het niet. Ze liggen bij Bedulu, dat ten zuidoosten van Ubud ligt. De afbeeldingen liggen op een kilometer afstand van Goa Gadja, vraag ter plekke naar de locatie.

De zonsondergang bij Pura Tanah Lot wordt gezien als een van de hoogtepunten van Bali. Deze tempel ligt op een rots voor de kust, de contouren komen fraai uit als de zon onder gaat. Zeker met de fraai gestileerde bomen en struiken er om heen. Volgens de verhalen is de tempel gesticht door Danghyang Nirartha in de 16e eeuw.

Deze hogepriester was Java ontvlucht vanwege de oprukkende islam daar. Zijn meditaties zijn al snel erg populair, wat jaloezie opwekt bij een lokale leider. Waarop hij verhuist naar de rots waar tegenwoordig de tempel staat. De tempel is bij hoogwater niet bereikbaar, maar vanaf e omliggende rotsen heb je een mooi beeld op de rots, de tempel en de zee.

De Olifantengrot, of Goa Gadja, is in 1922 door Nederlandse archeologen blootgelegd. Onduidelijk is wanneer deze grot precies is gemaakt. Maar al in de 11e eeuw wordt melding gemaakt van de Olifantenrivier, waarmee mogelijk een verband is. Het beeld links voor de grot is zo’n duizend jaar oud. De ingang van de grot lijkt op een mond van een monsterlijk wezen.

De meeste beelden in de grot zijn overigens gestolen, de meeste recente in 1992. Links in de grot is nog een afbeelding van Ganesha te vinden, de god met de olifantenkop. Voor de grot liggen twee heilige bassins, met zes beelden die water spuwen. In het water zwemmen talloze vissen. Deze bijzondere grot ligt in Bedulu, ten zuiden van Ubud.

Na Kuta is Sanur de grootste hotspot voor toeristen op Bali. Ook hier vestigden zich eerst westerse kunstenaars die zich lieten inspireren door de stranden, de mensen en het klimaat. Ook ziet Sanur er tegenwoordig totaal anders uit. Nog steeds kun je hier goed dineren aan het strand, wat lang niet overal op Bali kan.

Maar ook hier zie je talloze souvenirwinkels, hotels en restaurants, maar ook talloze houtbewerkers die bijvoorbeeld hardhouten kasten op maat maken. Of maskers en beelden uit Oost-Timor verkopen. Sanur ligt in het zuidoosten van Bali.

Bekijk de leukste accommodaties in Sanur

Bali telt diverse monkey forests, oftewel bossen waar apen leven. Zoals het Sacred Monkey Forest van Padangtegal (bij Ubud), het Alas Kedaton Monkey Forest (bij Tabanan) en het Sangeh Monkey Forest (bij Sangeh). Je ontmoet hier java-apen, oftewel makaken. In bijvoorbeeld Pura Alas Kedaton leven tevens honderden vleerhonden in de bomen. Let op, de apen zijn redelijk brutaal en gaan soms niet aan de kant. En klimmen soms op je.

Bekijk de leukste accommodaties in Ubud

De kleurrijke Balinese maskers kom je zelfs in winkels in Nederland tegen. Ze zijn afkomstig van de Barongdans, die jaarlijks tijdens een tempelfeest wordt opgevoerd. Speciaal voor de toeristen wordt deze show (in aangepaste vorm) dagelijks opgevoerd. De maskers en pakken zijn zeer imposant. Het geheel wordt ondersteund met talloze instrumenten. Al is de show voor ons niet altijd even duidelijk, de kostuums maken heel veel goed. Bij mooi weer wordt de show buiten opgevoerd, bij regen binnen. Vraag naar de tijden als jij er bent.

Het is een unieke kans om een goede daad te doen. Voor een paar euro kun je op Bali een jong schildpadje uitzetten in zee. Bij Reef Seen in het noorden bij Permuteran worden eieren van zeeschildpadden uitgebroeid. En als toerist mag je, als het tij en de omstandigheden goed zijn, in de ochtend een schildpadje los laten in de zee. Zodat hij geen last heeft van hongerige honden of roofvogels, maar mogelijk een lange toekomst tegemoet zwemt.

Vraag vooraf (bijvoorbeeld via e-mail) wanneer je het beste langs kunt komen om dit te doen, aangezien het met de maanstand en het getij te maken heeft. Natuurlijk kun je ook het project zelf bezoeken als je in de buurt bent. En zo alles leren over de vijf soorten zeeschildpadden die hier rond zwemmen. 

Dit zijn: Onechte karetschildpad, karetschildpad, soepschildpad, lederschildpad (de grootste) en warana.

Het klinkt bijna buitenaards. Bij Pemuteran in het noordoosten van Bali wordt geprobeerd koraal met zwakstroom te laten groeien. Hier zijn ook diverse kunstmatige riffen aangelegd, waarop de minuscule diertjes zich kunnen ontwikkelen.

Het Pemuteran Artificial Reef Project ligt recht tegenover Taman Sari Cottages. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Het koraal groeit gestaag en trekt talloze vissoorten aan. Wat je zelf kunt zien. En je kunt hier veel leren over het koraal en haar bewoners.

Wie naar Bali gaat, moet eigenlijk Babi Guling, oftewel geroosterd speenvarken aan het spit, proberen. Dit is het bekendste gerecht van het eiland. Het dier wordt gevuld met een bonte mix aan kruiden en specerijen, terwijl de huid wordt ingesmeerd met koenjitsap. Daarna wordt het varken boven een houtvuur geroosterd.

Als je dit bestelt krijg je gestoomde rijst met jonge broodvruchten, mals vlees, stukjes knapperige huid en een stukje bloedworst. Daarbij krijg je ‘lawar’, een mengsel van bloed, gehakt varkensvlees en groenten en kruiden. Eet het geheel met je (rechter)hand en oordeel zelf.

In het ruige westen van Bali ligt het West Bali National Park. Dit is het laatste leefgebied van de Balinese spreeuw, een opvallend witte vogel die alleen op dit eiland voor komt. De dieren zijn zo goed als uitgestorven, voornamelijk omdat het een geliefde kooivogel is. De laatste tientallen dieren leven in het park, maar de kans dat je ze krijgt te zien is klein. Maar het park laat wel goed zien hoe heel Bali er zo’n 200 jaar geleden uit moet hebben gezien. Toen er ook nog tijgers rond liepen.

Het is een bijzonder fenomeen op Bali. Dat toeristen zowel aangenaam als onaangenaam verrast. Ergens in maart of april wordt Nyepi (dat ‘stil zijn’ betekent) gevierd, de dag dat heel Bali stil en donker is. Hiervoor wordt de Sakakalender gehanteerd. Het is dan oudjaar, waarbij talloze dieren worden geofferd aan de goden. 

Bij zonsondergang wordt zoveel mogelijk geluid gemaakt (onder meer met instrumenten en vuurwerk) om de geesten te verjagen. Waarna alle lichten uitblijven, om de geesten het idee te geven dat het eiland verlaten is. En dus mag je ook de straat niet op. Er zijn bijvoorbeeld ook geen vluchten van en naar Bali. De dag van de stilte duurt 24 uur. Een bijzondere gebeurtenis.

Bali heeft talloze leuke hotels, hostels luxe villa's en vakantiewoningen die je eenvoudig online kunt boeken. Het aanbod is ongekend groot, waardoor de prijze relatief laag zijn. Vul goed je voorkeuren in als je gaat zoeken naar een hotel. Ik kies vaak 'aan het strand', minimale reviewscore van 8 en luxe. Dan zul je vanzelf zien dat je zeer fraaie locaties krijgt om te slapen met een lokale ambiance of genoeg luxe. Wees er wel op tijd bij, vaak worden de hotels prijziger. Al kun je ook goed last-minute boeken merkte ik.

Bekijk de leukste accommodaties

Veel Nederlanders boeken een vlucht en een hotel in een pakketreis. Waardoor je moeilijk het hele eiland kunt bereizen. Bali is redelijk groot en biedt veel mogelijkheden om van hotel naar hotel te hoppen. Je kunt bijvoorbeeld een vlucht en hotel voor de eerste dagen regelen. Ik deed dit ook en merkte al snel dat dit erg eenvoudig is.

Daarna kun je je eenvoudig door een auto met chauffeur bij een volgend hotel af laten zetten. En dit na een paar dagen herhalen. Om zo uiteindelijk een rondje Bali te doen. Ideaal voor wie veel wil zien.

Overal op het eiland kom je de link met de goden tegen. Bali kent veel Hindoetempels. Deze zijn niet bijzonder groot en imposant, maar sommigen zijn zeer de moeite waard door hun bijzondere ligging. Ze liggen bijvoorbeeld midden in het regenwoud, of staan op een steile rots aan de kust of in een meer.

Het eiland ligt tussen Java en Lombok, maar Bali is een wereld op zich. Door de ligging heeft het eiland zijn eigen klimaat. Het kan op de omliggende eilanden regenen, maar op Bali is het dan vaak droog. Maar het klimaat zorgt ook in de zee voor een wereld van leven.

Die nog wel redelijk intact is. De koraalriffen voor de kust vormen een thuis voor meer dan 1.000 soorten vis, 260 soorten koraal en 70 soorten sponzen. De verscheidenheid is zo groot doordat deze eilanden op de grens van het tropische koraalrif liggen, maar ook veel dieren huisvesten uit de koelere zeeën uit het zuiden.

Bali kent ruwweg maar twee seizoenen. Dit zijn een natte en een droge. die wel heel verschillend zijn.

Het natte seizoen duurt van december tot en met april. Maar dit betekent niet dat het hier dan de gehele dag regent. Af en toe kan er een bui vallen, zeker in december en januari. Vaak is het dan wel vaak bewolkt, terwijl het erg broeierig kan zijn. Wel zijn er dan minder toeristen en is het eiland extreem groen en kleurrijk door de vele bloemen. Aan de andere kant zorgen de regenbuien ervoor dat veel afval in zee stroomt. En zo het strand en het koraalrif bevuilt. De temperatuur varieert tussen de 25 en 30 graden, maar 35 kan ook af en toe voorkomen.

Dit is het hoogseizoen van Bali. De hotels en resorts zitten vol, de zon schijnt en de stranden zijn goudgeel (of lavazwart) van kleur. De temperatuur kan hier oplopen tot 35 graden, soms zelfs 40 graden. Waardoor het niet altijd meevalt iets te onder nemen. Of het moet natuurlijk een van de vele wateractiviteiten zijn. De luchtvochtigheid is wel veel minder dan in het natte seizoen.

Bij alle tempels moeten je benen bedekt zijn. Als je in een korte broek een tempel wilt bezoeken is dat geen probleem, bij de ingang kun je (meestal gratis of tegen een donatie) sarongs krijgen om je benen te bedekken.

In het vulkaangebied hanteert de lokale bevolking hoge prijzen voor bijvoorbeeld gidsen die je de vulkaan mee op nemen. Maar er zijn ook toegangsprijzen voor auto’s en elke passagier. Terwijl bij de Pura Besakih talloze verkopers je continu lastig vallen. Daarnaast moet je keer op keer extra betalen om weer een deel van de tempel te zien. Laat je goed informeren, zodat je weet wat je kunt verwachten.

Het eiland Bali spreekt tot de verbeelding. Ongeveer 75% van de inwoners van Bali zijn Hindoes, 10% is moslim, de rest is christen of niet gelovig. Voor de Balinezen zijn de bergen al eeuwenlang de bron van het leven. Hier leven immers de goden en die bepalen wat er gebeurt. Een vulkaanuitbarsting is een teken van boosheid, maar zorgt ook voor vruchtbare grond. Terwijl de rivieren het kostbare water uit de bergen brengen. Veel wilde dieren kom je er niet tegen, op apen en vooral veel vogels na.

Bali is een overbekend eiland dat veel zonaanbidders aantrekt. In dit deel van Indonesië is nog het echte Indonesië te vinden, de bevolking heeft hun rijke cultuur behouden. Maar Bali heeft meer. Het eiland kent diverse ruige delen, waar de meeste zonaanbidders niet komen. Zoals het ruige westen, met veel beschermde koraalriffen en regenwoud. En het wilde noordoosten waar vulkanen hoog boven het landschap uit steken. Ontdek het zelf!