Palenque

De beroemde Maya-stad is uitgeroepen tot Werelderfgoed van UNESCO. Palenque is bekend vanwege de grootste Maya-koning aller tijden. Hier is de graftombe van koning Pakal de Grote onder de Tempel van de Inscripties. Maar hier is veel meer te vinden, waaronder talloze indrukwekkende gebouwen.

Het is een van de bekendste Maya-ruïnes. Het ligt idyllisch in het regenwoud, waar links en rechts delen zijn overwoekerd, terwijl sommige gebouwen inmiddels half zijn vergaan. En dan te bedenken dat slechts een beperkt deel van Palenque inmiddels is opgegraven. 

Wetenschappers denken dat nog tientallen gebouwen onder het zand en de vele struiken en bomen verborgen liggen. De schattingen over de grootte van de stad lopen uiteen van 2 tot maar liefst 11 km2.

Veel mensen komen naar Palenque voor de vele ruïnes, maar zijn vooral onder de indruk van de ligging van Palenque. De stad ligt op een hoger gedeelte van het regenwoud, waardoor het uitzicht vanaf de diverse tempels weids is. De omliggende jungle, vol geluiden en ook beweging, doet de rest.

De stad lijkt niet opvallend groot. De reden hiervoor is simpel; slechts een deel van deze Maya-stad is opgegraven. Desondanks roemen wetenschappers de stad vanwege de ongekende rijkdom voor wat architectuur, beeldhouwwerk en muurtekeningen betreft. En mogelijk is het de plek van de beroemdste Maya-koning van allemaal: Pakal de Grote. Die de stad tot grote bloei bracht.

Opmerkelijk genoeg is Palenque wel als een van de eerste Maya-steden ontdekt. In 1746 reist de Spaanse pater Antonio de Solis af naar het plaatsje Santo Domingo de Chiapas in het zuidoosten van Mexico. Tijdens een verkenning van het gebied komt hij daar enkele ruïnes van stenen gebouwen tegen. Met een vreemde architectuur, die hij niet kan plaatsen.

Navraag bij de lokale bevolking maakt hem niet veel wijzer. Rond 1780 worden de overblijfselen voor het eerst in kaart gebracht, wat feitelijk kan worden gezien als het eerste veldonderzoek naar het Pre-Columbiaanse tijdperk.

De naam Palenque is waarschijnlijk een verbastering van de plaatselijke naam die de nazaten van de Maya’s het destijds hadden gegeven: Otolum, dat ‘land met versterkte woningen’ betekent. Wat door de Spanjaarden werd vertaald in het Spaans met Palenque, dat zoiets als ‘fortificatie’ betekent.

Nadat het Maya-schrift was ontcijferd blijkt de oorspronkelijke naam van de stad Lakam Ha te zijn, dat ‘Groot Water’ betekent. Een verwijzing naar de talloze bronnen en riviertjes die in dit gebied ontspringen. Daar was ook uit op te maken dat Lakam Ha de hoofdstad van stadstaat B’aakal was in het Maya-rijk. In het nog gebruikte moderne Maya wordt de stad Baak genoemd.

Gedurende mijn rondreis heb ik talloze plekken bezocht. Ik heb veel tijd besteed aan de mooiste route, met bekende en minder bekende plekken. Als jij van mij een reisadvies op maat wilt, kun je het beste dit formulier op Droomplekken.nl invullen. Dan kan ik je gratis helpen met het regelen van jouw perfecte reis.

Een van de grote vraagtekens heeft met Pakal de Grote te maken. Is Palenque het rijk geweest van de meest beroemde heerser van het Maya-rijk? Zo ja, dan heeft hij de stad tot grote bloei gebracht en de meest fraaie gebouwen laten neer zetten. Nadat de afgelopen eeuw eindelijk de Maya-taal is ontcijferd, worden de overal gevonden stèles leesbaar. Deze uit stenen gehouwen tabletten of pilaren bieden enorm veel kennis, net als de vele inscripties op de gebouwen.

In Palenque wordt diverse keren melding gemaakt van Pakal, waaronder zijn volledige naam (K’inich Janaab’ Pakal) en dat hij leefde van 26 maart 603 tot 31 augustus 683. Maar overtuigend bewijs dat hij vanuit hier heerste is er niet. Wat voor een wetenschappelijke speurtocht naar zijn graf zorgt. Met name de imposante Tempel van de Inscripties komt in aanmerking voor nader onderzoek. Hier valt in de vele hiërogliefen te lezen over het koningshuis van de stad én over Pakal.

In 1952 vindt de Franse archeoloog Alberto Ruz L’Huillier, hoofdonderzoeker bij het Instituto Nacional de Antropología e Historia, een verborgen gang onder een grote steen in de vloer. De steen trok zijn aandacht omdat hij niet was ingemetseld en met twee stenen ‘pluggen’ was vastgemaakt. Via een lange inwendige trap vindt hij na 7 jaar zoeken eindelijk de tombe. Omdat dit de eerste tombe in een Maya-piramide is wordt er direct een link gelegd met Egypte. De afgelopen decennia is daar geen hard bewijs voor gevonden.

Maar van wie is het skelet dat onder het dodenmasker van jade ligt? Onderzoek aan het gebit levert een discussie op met de vertalers van de Maya-taal omdat de datums van de teksten en het gebit niet overeenkomen. Het duurt tot 1996 voordat de (meeste) wetenschappers geloven dat het inderdaad Pakal is die hier begraven ligt. Al blijven er altijd wetenschappers die er anders over denken.

In 1994 wordt in Structuur XIII het graf gevonden van een vrouw. Dit gebouw ligt het dichtst naast het graf van Pakal. Zij wordt de Rode Koningin van Palenque genoemd, omdat ze werd gevonden onder een laag rode sulfiet. Naast haar lagen talloze juwelen, waaronder een dodenmasker van jade. In de hoeken van de tombe werden nog twee skeletten gevonden, van een vrouw en een kind. Maar de grote vraag is wie de koningin was? Mogelijk was het Pakal’s vrouw, uit DNA-testen blijkt in ieder geval dat het niet zijn moeder is geweest.

Het droge seizoen vormt de beste tijd voor een bezoek, die van november tot en met april duurt. Waarbij december en januari het meest aangenaam zijn. Juni, juli en augustus zijn de natste maanden, waarbij je zeker een regenjas bij je moet hebben. Maar ook in alle andere maanden laat het ‘regenwoud’ zich gelden met een stevige bui.

Palenque is een van de meest populaire bestemmingen voor toeristen in Mexico. En dus ook een bestemming waar bussen vol toeristen komen. Wees slim en ga ’s ochtends vroeg op pad. Dan ontsnap je ook aan de grootste warmte. Er is tevens een museum aanwezig waar de geschiedenis van de stad ten toon wordt gesteld. Deze kun je dan beter na je bezoek aandoen.