Kootwijkerzand

Het Kootwijkerzand bij Kootwijk wordt ook wel de Sahara van de Lage Landen genoemd. Dit is niet zonder reden: het is het grootste actieve stuifzandgebied van Nederland en zelfs van heel West-Europa. De wind bepaalt hier het landschap, waardoor de omgeving voortdurend verandert. Als je regelmatig terugkeert, zul je zien hoe het zand zich blijft verplaatsen en hoe de grillig gevormde dennenbomen zich door de jaren heen aanpassen aan de omstandigheden.

Ik kom hier al ruim 20 jaar en vind dit een van de meest magische plekken in ons land. Als je hier elk jaar komt zie je het anders worden. Let ook op de vele dennenbomen. Ze zijn vaak grillig gevormd door de wind. Het is een bijzonder gezicht als je door de imposante boswachterij Kootwijk loopt en ineens doemt de zandvlakte op. Hieronder noem ik de bezienswaardigheden en de leukste excursies voor het Kootwijkerzand in de provincie Gelderland. 

Bij de ingang van het natuurgebied staat een 13,5 meter hoge uitkijktoren, genaamd De Zandloper. Deze stalen toren biedt een panoramisch uitzicht over de uitgestrekte zandvlakte en is een ideale plek om foto's te maken. Vooral bij zonsopgang en zonsondergang is het uitzicht spectaculair. Ook voor de zonsopgang is hij perfect, want dan kun je de zon op zien komen aan de horizon. Met ervoor het Kootwijkerzand.

De nieuwe stalen toren is de vervanger van een houten exemplaar uit 1999. Deze was slechts 8 meter hoog en had last van houtrot. De toren staat aan de rand van het bos en valt dus niet erg op als je hier rond loopt. Maar de Kootwijkerzand Uitkijktoren is zeker een bezoek waard.

Er zijn diverse wandelroutes aangelegd, maar je kunt hier ook goed zelf op pad. Je mag hier vrij rond struinen. Dus bijvoorbeeld van duin naar duin lopen. En als je dan een mooie dennenboom ziet kun je daar naar toe lopen. Maar er zijn ook enkele mooie wandelroutes. Ik heb ze allemaal gedaan en kan ze aanraden.

Een van de meest bijzondere wandelingen in het gebied voert langs Radio Kootwijk, een iconisch monument uit de twintigste eeuw. Dit voormalige zendstation ligt midden in de natuur en heeft een indrukwekkende uitstraling. Het is een van de hoogtepunten van een wandeling door Kootwijkerzand. als je van Radio Kootwijk naar het westen loopt door de bossen, zie je na een kilometer vanzelf de stuifduinen van het Kootwijkerzand opdoemen.
Lees mijn artikel over Radio Kootwijk

Deze route is ideaal om kennis te maken met het gebied. De wandeling loopt door de omliggende bossen, langs de uitkijktoren en over een deel van de zandverstuiving Kootwijk. Het startpunt bevindt zich op de parkeerplaats Kootwijkerzand. Volg de oranje paaltjes voor een gemakkelijke wandeling met afwisselende landschappen.

Voor wie een langere tocht wil maken, is er de 13 km lange route die dwars door het Kootwijkerzand loopt. Je wandelt langs open zandvlaktes, door bossen en zelfs langs het indrukwekkende Radio Kootwijk. Het startpunt is de parkeerplaats aan de Houtzagersweg 13 in Kootwijk. Dit is ook het eindpunt van de wandeling.

Een opmerkelijke plek in het Kootwijkerzand is Dikke Bart, een zandvlakte waar in de middeleeuwen een welvarend dorp stond. Door zandverstuivingen raakte het dorp bedolven onder het zand en verdween het volledig. Vandaag de dag herinnert alleen de naam nog aan de vroegere bewoning van deze bijzondere plek.

In augustus verandert het Kootwijkerzand in een sprookjesachtig landschap wanneer de heide in bloei staat. De combinatie van het goudgele zand en de paarse heidevelden zorgt voor een fraai contrast en een indrukwekkend kleurenpalet. Dit is een van de mooiste tijden om het gebied te bezoeken.

Omdat je in grote delen van het gebied vrij mag bewegen kun je het Kootwijkerzand goed met kinderen bezoeken. Ze kunnen spelen in het zand, heerlijk ronddwalen of in een van de vele dennen klimmen die er staan. Toen ik jong was heb ik dit ook veel gedaan, waardoor mijn interesse in dit natuurgebied is ontstaan.

Wandelen in het Kootwijkerzand betekent dat je kans hebt om wilde dieren tegen te komen. Dit gebied is een van de weinige plekken in Nederland waar de raaf nog voorkomt. Daarnaast kun je hier edelherten, wilde zwijnen en reeën spotten, vooral in de vroege ochtend of late namiddag. Ook de zeldzame nachtzwaluw leeft hier en laat zich in de schemering zien.

Het dichtstbijzijnde dorp is Kootwijkerbroek. Je vindt in de buurt diverse Bed & Breakfasts, kleine hotels en appartementen. Zodat je goed vroeg in de ochtend op pad kunt of juist tot laat in de avond kunt blijven.
Bekijk de leukste accommodaties in en rond Kootwijkerbroek

Naar schatting ligt meer dan 90 % van de totale oppervlakte zandverstuivingen van West-Europa in Nederland. Daarom is het van groot belang dat deze gebieden bewaard blijven. Over het ontstaan van dit soort gebieden zijn de meningen verdeeld. Het kan door menselijk handelen komen. De vroege bewoners legden akkers aan op de voedselarme grond. Waardoor de grond verder verarmde. En uiteindelijk dus veranderde in zand.

Bijzonder is dat het Kootwijkerzand bijvoorbeeld groter is dan het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen in Noord-Brabant. Maar het Kootwijkerzand heeft niet dezelfde status. Het is een beschermd natuurgebied, maar is dus geen nationaal park. 

Kootwijkerzand is een beschermd natuurgebied, maar door toenemende stikstof in de lucht dreigt het dicht te groeien met mossen en struiken. Daarom worden delen van het gebied regelmatig afgeplagd om het stuifzand open te houden. Dit onderhoud is cruciaal om dit unieke natuurfenomeen te behouden.

De hoofdingang ligt net buiten het dorp Kootwijk. Parkeren kan op de parkeerplaats Houtvester aan de Van ’t Hoffweg. Van hieruit loop je door een bosgebied en bereik je snel de uitkijktoren en zandvlakte. Let op: in het hoogseizoen kan het hier druk worden. De beste tijden om het Kootwijkerzand te bezoeken zijn vroeg in de ochtend of later in de middag, wanneer het rustiger is en het licht het mooist.